Στόχος του παρακάτω κειμένου είναι να θέσει το ζήτημα του κοινωνικού αποκλεισμού σε ένα ταξικό επίπεδο. Το ζήτημα του κοινωνικού αποκλεισμού συχνά αντιμετωπίζει την κοινωνία σε ένα οριζόντιο επίπεδο όπου κάποιοι υποτίθεται πως είναι εντός και κάποιοι εκτός των ορίων της, έχοντας πολλές φορές για κριτήριο φυλετικά, σωματικά ή ακόμα και σεξουαλικά χαρακτηριστικά. Αυτού του τύπου η ερμηνεία συσκοτίζει το ζήτημα αφού θέτει το θέμα σε ένα ανθρωπιστικό επίπεδο. Μια γρήγορη ματιά στην πραγματικότητα επίσης κάνει φανερό πως κανένας ξένος, ανάπηρος ή ομοφυλόφιλος δεν είναι περιθωριοποιημένος αν είναι οικονομικά ευκατάστατος.
Ως κριτήριο του κοινωνικού αποκλεισμού μπορούμε να ορίσουμε τον αποκλεισμό από το υλικό και πνευματικό πλούτο που παράγει η κοινωνία και που συνήθως είναι αποτέλεσμα του αποκλεισμού ή της οριακής ένταξης στην μισθωτή εργασία. Του κυρίαρχου δηλαδή μέσου διανομής του κοινωνικού πλούτου. Πιο συγκεκριμένα, η πρόσβαση στην αγορά
εργασίας είναι αυτή που καθορίζει την ταξική διαστρωμάτωση.
Τον 19ο αιώνα, αυτοί που για να ζήσουν ήταν υποχρεωμένοι να πουλήσουν το μοναδικό τους εμπόρευμα - την εργατική τους δύναμη, οι μισθωτοί, οι βιομηχανικοί εργάτες, οι αποκλεισμένοι από τον κοινωνικό πλούτο, αυτοί που παρήγαγαν και τους αποσπόταν υπεραξία, αυτοί που σε τελική ανάλυση δεν είχαν τίποτα άλλο να χάσουν από τις αλυσίδες τους, ο φορέας της επανάστασης και της κοινωνικής απελευθέρωσης ήταν μια τάξη. Το προλεταριάτο.
Σήμερα στον 21ο αιώνα που οι μισθωτοί του Δυτικού κόσμου δεν είναι κατά βάση βιομηχανικοί εργάτες, που δεν παράγουν υπεραξία, που δεν είναι αποκλεισμένοι από τον κοινωνικό πλούτο, που ακόμα έχουν να χάσουν περισσότερα από τις αλυσίδες τους, ποιος -πέρα από το προλεταριάτο του λεγόμενου τρίτου κόσμου- είναι ο φορέας της κοινωνικής απελευθέρωσης; Ποιος είναι ο προλετάριος της μεταβιομηχανικής Δύσης;
Έχοντας σαν αρχή πως η κοινωνική οργάνωση βασίζεται και εξαρτάται από την οργάνωση της εργασίας προκύπτει ότι από τον τρόπο οργάνωσης της καθορίζεται το αν θα υπάρχουν και με το ποια κριτήρια θα ορίζονται οι προνομιούχοι και οι αποκλεισμένοι.
Στον σύγχρονο μεταβιομηχανικό καπιταλισμό της Δύσης, η κεφαλαιοκρατική τάξη έχει οργανώσει έτσι την εργασία ώστε ο προνομιούχος ή ο αποκλεισμένος να μην καθορίζεται μόνο από τον βαθμό πρόσβασης του στα μέσα παραγωγής αλλά και από τον βαθμό πρόσβασης του στην μισθωτή εργασία. Από την θέση του στην αγορά εργασίας. Η θέση στην αγορά εργασίας καθορίζει και την κοινωνική θέση. Η μισθωτή εργασία είναι προνόμιο. Η ιδιότητα του εργαζόμενου ταυτίζεται με την ιδιότητα του πολίτη και τα προνόμια που συνεπάγεται αυτή.
Η κεφαλαιοκρατική τάξη έχει οργανώσει την κοινωνική ζωή βάση της αγοράς εργασίας. Έχει οργανώσει την διανομή του υλικού και πνευματικού πλούτου βάση της μισθωτής εργασίας. Η αγορά εργασίας ενώ παριστάνει ότι ταυτίζεται με την κοινωνία, στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο περιορισμένη. Η τάξη των κεφαλαιοκρατών μοιάζει να έχει ιδιοποιηθεί όλον τον κοινωνικό πλούτο και να μοιράζει μέσω του μισθού ένα ολοένα μικρότερο μέρος του σε ένα ολοένα και μικρότερο κομμάτι των υπηκόων της.
Ο εργαζόμενος, όντας μισθωτός δίνει την εντύπωση του εργάτη. Ο εργαζόμενος στις υπηρεσίες, αν και μισθωτός είναι στην πραγματικότητα μεσοαστός. Η εργασιακή του δύναμη δεν είναι εμπόρευμα αλλά κεφάλαιο. Κεφάλαιο είναι το χρήμα που μετατρέπεται σε εμπόρευμα και αυτό με την σειρά του σε περισσότερο χρήμα. Ο εργαζόμενος έχει επενδύσει χρήμα στο εμπόρευμα του, την εργασιακή του δύναμη, σπουδάζοντας και συλλέγοντας τις γνώσεις εκείνες που θα το κάνουν πιο κερδοφόρο στην αγορά εργασίας. Επίσης δεν παράγει κάτι υλικό άρα δεν παράγει υπεραξία. Δουλειά του είναι η διαχείριση της υπεραξίας που έχει αποσπαστεί από τους προλετάριους του λεγόμενου τρίτο κόσμου και ο μισθός του είναι μέρος αυτής. Ακόμα και ο ρόλος του ως εργαζομένου στις υπηρεσίες, τις περισσότερες φορές είναι η αναπαραγωγή ή η επιβολή της κεφαλαιοκρατικής προπαγάνδας. Το ότι και αυτός όπως ο παραδοσιακός μεσοαστός είναι θύμα εκμετάλλευσης από το μεγάλο κεφάλαιο δεν αναιρεί το ότι είναι κάτοχος κεφαλαίου.
Μέσα σε αυτό το πραξικόπημα της κεφαλαιοκρατικής τάξης, που έχει μετατρέψει με τον πιο ολοκληρωτικό τρόπο την κοινωνία σε μια στενή, και ολοένα και στενότερη, αγορά εργασίας, ο προλετάριος, ο φορέας της κοινωνικής απελευθέρωσης από την δικτατορία του κεφαλαίου δεν μπορεί παρά να είναι ο αποκλεισμένος από αυτήν. Και προλετάριο δεν τον κάνει ούτε η μισθωτή ούτε η χειρωνακτική εργασία. Προλετάριο το κάνει ότι δεν έχει να χάσει τίποτα παρά τις αλυσίδες του.
Η σημαντική διαφορά με την ανεργία - αποκλεισμό από την εργασία με περασμένες περιόδους είναι πως σήμερα δεν είναι πια μια ελεγχόμενη από την κεφαλαιοκρατική τάξη κατάσταση προκειμένου να κρατήσει σε καταστολή την διαπραγματευτική ικανότητα της των εργαζομένων. Η κεφαλαιοκρατική τάξη, χάρη στην τεχνολογική εξέλιξη, έχει ανάγκη ολοένα και από λιγότερο ανθρώπινο δυναμικό. Οι άνεργοι δεν είναι πλέον ο εφεδρικός στρατός εργαζομένων αλλά το πλεονάζον(!) εργατικό δυναμικό. Ο πλεονάζον δηλαδή πληθυσμός...
Όσο η κεφαλαιοκρατική τάξη αναπτύσσεται τόσο η νέα μεσαία τάξη θα ακολουθεί την πορεία της παραδοσιακής προς την συρρίκνωση. Η νέα γενιά κολασμένων που έχει είδη δημιουργηθεί από ανέργους, επισφαλείς και μετανάστες αδυνατεί προς το παρόν να αναπτύξει τις δομές που θα αναδείξουν την κοινότητα της. Η μεσαία τάξη μοιάζει να μην έχει συνειδητοποιήσει πως η συρρίκνωση της και η επερχόμενη έκπτωση των μελών της από τα προνόμια τους δεν είναι προσωρινή. Πως το κράτος αδυνατώντας να αμβλύνει τις κοινωνικές - ταξικές διαφορές δεν μπορεί παρά να περιορίσει τον ρόλο του στο να τις επιβάλει. Πως η αντικατάσταση του κοινωνικού κράτους από το κράτος ασφάλειας δεν είναι έκτακτο μέτρο αλλά μόνιμο καθεστώς.
Οι αγώνες της νέας μεσαίας τάξης μέσα σε αυτήν την κατάσταση είναι ακόμα αγώνες για την διατήρηση των προνομίων της και χωρίς ιδιαίτερη αλληλεγγύη μεταξύ των διαφορετικών κομματιών της. Η μεσαία τάξη είναι χωρισμένη σε δεκάδες κομμάτια τόσο κάθετα όσο και οριζόντια. Ο κοινωνικός αυτοματισμός (απεργούν οι ιατροί δυσανασχετούν οι τραπεζικοί και ανάποδα) πέρα από την προπαγάνδα των Μ.Μ.Ε. αν δεν έβρισκε κατάλληλο έδαφος δεν θα ευδοκιμούσε. Σε αντίθεση με την εργατική τάξη, η εργασία για την μεσαία τάξη λειτουργεί διαχωριστικά.
Όσο οι αγώνες των εργαζομένων θα είναι ενάντια στον αποκλεισμό των ίδιων από τον κοινωνικό πλούτο και όχι ενάντια στην κεφαλαιοκρατική κοινωνία, κοινωνία που παράγει αυτόν τον αποκλεισμό. Όσο οι αγώνες τους θα εμπνέονται από το αίτημα της δικαιότερης και ευκολότερης κοινωνικής και μισθολογικής ανέλιξης και τον φόβο του αποκλεισμού σε ατομικό επίπεδο τόσο μπορεί αυτοί οι αγώνες να λειτουργήσουν σαν τροχοπέδη στην Υπόθεση.
Ο Αγώνας όμως φέρει μέσα του κάτι μαγικό, ικανό να γυρίζει κόσμους ανάποδα περισσότερο και από βακχικό γλέντι... Και η εποχή μας, η εποχή που η κοινωνική ζυγαριά παλαντζάρει πια για τα καλά, είναι η εποχή που ο κόσμος πρέπει να γυρίσει ανάποδα.
Τώρα που ένα και ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού αποκλείεται από την αγορά εργασίας σε μια κοινωνία που βασίζει την δομή της σε αυτήν. Τώρα που η μεσαία τάξη δεν είναι πια χρήσιμη στην κεφαλαιοκρατική τάξη και χάνει τα προνόμια της οι αγώνες της πρέπει να γίνουν αγώνες ενάντια στο κεφάλαιο και την μισθωτή, αποξενωμένη και αποξενωτική εργασία. Αγώνες ενάντια τόσο στους αποκλεισμούς όσο και στα προνόμια που αυτή δημιουργεί. Αγώνες για την ανατροπή της κεφαλαιοκρατικής δικτατορίας. Για την απελευθέρωση του κοινωνικού πλούτου και της ανθρώπινης δραστηριότητας από την αγορά εργασίας.
