Ο όρος “tittytainment”, αν και έχει συμπεριληφθεί εσχάτως ως λήμμα σε κάποια αγγλοσαξονικά λεξικά και αναφέρεται σε αρκετά εξειδικευμένα βιβλία και ακόμη περισσότερα άρθρα, είναι σχεδόν παντελώς άγνωστος στο ευρύ κοινό.
Ο όρος, ωστόσο, έγινε γνωστός πριν από δεκατέσσερα χρόνια, όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο των δημοσιογράφων Χανς-Πέτερ Μάρτιν και Χάραλντ Σούμαν, Η Παγκόσμια Παγίδα[1].
Xανς-Πέτερ Μάρτιν (1957). Αυστριακός δημοσιογράφος, εργάστηκε για χρόνια στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, συν-συγγραφέας, μεταξύ άλλων, των βιβλίων "Παγκόσμια Παγίδα" και "Πικρά Χάπια" (για το ρόλο των φαρμακοβιομηχανιών στο σύγχρονο κόσμο). Ευρωβουλευτής από το 1999 μέχρι σήμερα, εξελέγη επικεφαλής της λίστας του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Αυστρίας (1999) και στη συνέχεια ως επικεφαλής ανεξάρτητου συνδυασμού (2004 και 2009) που απέσπασε υψηλά ποσοστά (14 και 18% αντίστοιχα). Αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας στη συνάντηση του State of the World Forum, που διεξήχθη το 1996 στο ξενοδοχείο Fairmont του Σαν Φρανσίσκο.
Ο Αυστριακός Χανς-Πέτερ Μάρτιν[2], είχε παρευρεθεί τον Σεπτέμβριο του 1995 σε μία «κλειστή» διεθνή συνάντηση στο Σαν Φρανσίσκο, το «State of the World Forum» (SWF – Φόρουμ για την Κατάσταση του Κόσμου»), την οποία είχε οργανώσει η ομώνυμη μη-κερδοσκοπική οργάνωση, που είχαν συνιδρύσει την ίδια χρονιά ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, πάλαι ποτέ ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, και ο Αμερικανός Τζιμ Γκάρρισον[3]. Η οργάνωση έχει ως στόχο της τη δημιουργία ενός «παγκόσμιου δικτύου ηγετών», που θα αποτελείται από άτομα που έχουν διακριθεί στον τομέα τους (πολιτική, επιχειρήσεις, «κοινωνία των πολιτών») και τα οποία θα είναι αποφασισμένα να διαμορφώσουν και να εφαρμόσουν «εκείνες τις αρχές, τις αξίες και τις ενέργειες που είναι απαραίτητες για να καθοδηγηθεί σοφά η ανθρωπότητα, καθώς διαμορφώνεται ένας ολοένα και περισσότερο παγκοσμιοποιημένος και αλληλεξαρτώμενος κόσμος»[4]. Στην πρώτη αυτή συνάντηση του SWF συμμετείχαν πεντακόσιοι «ηγέτες» από 50 διαφορετικές χώρες. Ανάμεσά τους ο Τζωρτζ Μπους (ο πρεσβύτερος), η Μάργκαρετ Θάτσερ, η βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης Ριγκομπέρτα Μεντσού, ο ιδρυτής του CNN Τεντ Τέρνερ, ο Τζωρτζ Σουλτς, πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο επί δωδεκαετία (1982-1994) πρωθυπουργός της Ολλανδίας Ρούουντ Λούμπερς («πνευματικό παιδί» της Μάργκαρετ Θάτσερ, με κεντρικό πολιτικό σύνθημα το «περισσότερη αγορά, λιγότερη κυβέρνηση) και ο «πολύς» Μωρίς Στρονγκ[5].
Μιχαήλ Γκορμπατσώφ (1931). Ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, ο οποίος μετά την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης δεν συνάντησε καμία δυσκολία στο να ενταχθεί στις δυτικές ελίτ. Ιδρυτής και συνιδρυτής και εξέχον μέλος οργανώσεων όπως του Ιδρύματος Γκορμπατσώφ, το State of the World Forum, του Green Cross International (οικολογικών ενδιαφερόντων), της Earth Charter Initiative (επίσης οικολογικών ενδιαφερόντων), αλλά και μέλος "κλειστών" λεσχών όπως η Λέσχη της Ρώμης και η Λέσχη της Μαδρίτης, προωθεί με κάθε τρόπο τη συνεργασία σε έναν "αλληλεξαρτώμενο" κόσμο. Αν και κατηγορήθηκε από κάποιος ως ο "νεκροθάφτης" του "υπαρκτού σοσιαλισμού", μια άλλη "ανάγνωση" της ιστορίας είναι εκείνη σύμφωνα με την οποία υπήρξε ο ηγέτης της "αντεπανάστασης" στην Ανατολική Ευρώπη, όταν σχεδόν σύσσωμη η ηγεσία των "κομμουνιστικών" καθεστώτων πέρασε, εν μια νυκτί, στην άλλη πλευρά, αποτελώντας τη "νέα" ελίτ των "καπιταλιστικών" καθεστώτων που αναδύθηκαν μέσα από τις στάχτες του "σοσιαλισμού".
Σύμφωνα με τον Χ.-Π. Μάρτιν[6], στην κεκλεισμένων των θυρών συνάντηση στο Σαν Φρανσίσκο, οι «ηγέτες του κόσμου» συζήτησαν και ένα σενάριο, σύμφωνα με το οποίο το 20% του ενεργού πληθυσμού στον πλανήτη είναι αρκετό για να παράγει όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες που χρειάζεται η ανθρωπότητα. Το ερώτημα φυσικά που τέθηκε αφορούσε το υπόλοιπο 80% του παγκόσμιου πληθυσμού. Πώς θα μπορούσε αυτό το «εναπομείναν» και «πλεονάζον» 80% να παραμείνει «ήσυχο» και «παθητικό»; Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Κλωντ Μισεά γράφει χαρακτηριστικά:
«Το κύριο πολιτικό πρόβλημα, που το καπιταλιστικό σύστημα είναι υποχρεωμένο να αντιμετωπίσει τις επόμενες δεκαετίες, μπορεί να διατυπωθεί με κάθε αυστηρότητα:πώς θα είναι δυνατό για την ελίτ του κόσμου, να διατηρηθεί η διακυβερνησιμότητατης κατά τα 80% υπεράριθμης ανθρωπότητας, της οποίας το ανώφελο έχει ήδη προγραμματίσει η φιλελεύθερη λογική;»[7]
Η «απάντηση» δόθηκε από τον Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκυ, σύμβουλο Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ επί προεδρίας Τζίμμυ Κάρτερ (1977-1981) και στενό συνεργάτη επί δεκαετίες του Ντέιβιντ Ροκφέλλερ (Bilderberg, Τριμερής Επιτροπή). Και η «απάντηση» ήταν μονολεκτική:tittytainment.
Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκυ (1928). Εκ των στρατηγικών νοών του αμερικανικού κατεστημένου, αποτελεί εδώ και δεκαετίες έναν από τους στενότερους συνεργάτες του Ντέιβιντ Ροκφέλλερ (Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων, Λέσχη Μπίλντερμπεργκ, Τριμερής Επιτροπή). Ως σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του προέδρου Τζίμμυ Κάρτερ υπήρξε ο εμπνευστής της "παγίδευσης" της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν και της χρηματοδότησης κάθε είδους φονταμενταλιστών ισλαμιστών, που θα αντιμετώπιζαν εκεί τον "ερυθρό κίνδυνο". Επινόησε τον όρο "tittytainment", που αποτελεί ίσως την τελευταία πολιτική του "προσφορά", αν εξαιρέσουμε το βιβλίο το "Η Μεγάλη Σκακιέρα", για τον γεωπολιτικό έλεγχο της Ευρασίας.
Tittytainment: η λέξη είναι σύνθετη, και συντίθεται από τη λέξη «tits» (τα γυναικεία στήθη, στην αμερικανική αργκό) και τη λέξη «entertainment» (διασκέδαση – με την πιο «φθηνή» έννοια του όρου)[8]. Ο Μπρεζίνσκυ και οι συνομιλητές του δεν αναφέρονταν τόσο στη σεξουαλική διάσταση του γυναικείου στήθους (στο λιγότερο ή περισσότερο «μαλακό» ή «σκληρό» πορνό που, ούτως ή άλλως, σήμερα κατακλύζει τα Μέσα και το διαδίκτυο), όσο σε εκείνη του μητρικού θηλασμού. Η «λύση», λοιπόν, για το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού θα ήταν ένα μείγμα αποπροσανατολιστικής διασκέδασης χαμηλού επιπέδου (infotainment [=πληροφοριοδιασκέδαση], reality shows, κουτσομπολίστικα μεσημεριανάδικα, «πολιτικές συζητήσεις» show, κ.ο.κ.) και ενός κάποιου επαρκούς επιπέδου διατροφής. Η tittytainment, λοιπόν, δεν είναι παρά η «εκσυγχρονισμένη» εκδοχή του λατινικού «άρτος και θεάματα» (panem et circenses). Και έτσι, σύμφωνα με τον Μισεά, «με αυτόν τον νεολογισμό-βαλίτσα επρόκειτο απλούστατα να ορισθεί ένα “κοκτέιλ αποβλακωτικής διασκέδασης και επαρκούς διατροφής που θα επέτρεπαν να διατηρηθεί σε καλή διάθεση ο αποστερημένος πληθυσμός του πλανήτη”»[9]. Στη συνάντηση υπήρχαν σαφέστατοι κανόνες, σύμφωνα με τους οποίους όλοι οι εισηγητές διέθεταν μόλις πέντε λεπτά για να αναπτύξουν το θέμα τους. Κι οποιαδήποτε δευτερολογία δεν έπρεπε να ξεπερνά τα δύο λεπτά. Καλοντυμένες ηλικιωμένες κυρίες επιδείκνυαν στους ομιλητές πινακίδες, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται για τους οδηγούς της «Φόρμουλα 1»: «1 λεπτό», «30 δευτερόλεπτα», «Stop».
Η συζήτηση για την κοινωνία του ενός πέμπτου (ή την κοινωνία 20:80) ξεκίνησε από τον John Cage, ανώτατο στέλεχος της εταιρείας πληροφορικής Sun Microsystems. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την «Εργασία στην Παγκόσμια Οικονομία», ο Τζ. Κέιτζ είπε: «Ο καθένας μπορεί να δουλέψει για μας, αρκεί να το θέλει. Δεν χρειαζόμαστε πλέον βίζα για τους αλλοδαπούς που εργάζονται για μας». Οι κυβερνήσεις και η εργατική νομοθεσία τους είναι πλέον άνευ νοήματος, λέει. Δεχόμαστε αιτήσεις για εργασία μέσω των υπολογιστών από όλες τις ηπείρους, «προσλαμβάνουμε τους ανθρώπους μας μέσω των υπολογιστών, κάνουν την εργασία τους με υπολογιστές, και επίσης τους απολύουμε μέσω των υπολογιστών». Και συνέχισε: «Απλώς προσλαμβάνουμε τους ευφυέστερους ανθρώπους. Και η αποτελεσματικότητά μας ήταν εκείνη που μας οδήγησε, 13 χρόνια μετά την ίδρυση της εταιρείας μας, να αυξήσουμε τα έσοδά από το μηδέν σε περισσότερα από έξι δισεκατομμύρια δολάρια».
Και στρεφόμενος προς έναν από τους συνδαιτυμόνες του είπε: «Εσείς δεν φτάσατε εκεί τόσο γρήγορα, Ντέιβιντ», εμφανώς απολαμβάνοντας την «μπηχτή» του.
Ο Ντέιβιντ ήταν ο Ντέιβιντ Πάκαρντ, συνιδρυτής της εταιρείας Hewlett Packard και πολυεκατομμυριούχος. Χωρίς να δώσει την παραμικρή σημασία στην μπηχτή του Κέιτζ, έθεσε το απλό ερώτημα: «Και πόσους ακριβώς εργαζόμενους χρειάζεστε πραγματικά, Τζων;»
«Έξι. Ίσως οχτώ», απαντά ο Κέιτζ. «Χωρίς αυτούς θα χανόμασταν. Αλλά δεν έχει καμιά σημασία σε ποια χώρα ζουν». Ο συντονιστής της συζήτησης Rustum Roy, καθηγητής στο Pennsylvania State University, ρωτά: «Και πόσοι άνθρωποι δουλεύουν σήμερα για την Sun Microsystems;» Η απάντηση του Κέιτζ: «16.000. Και εκτός από μια μικρή μειοψηφία, ο αριθμός τους μπορεί να μειωθεί δραματικά».
Στην αίθουσα δεν ακούγεται τίποτα. Για τους παρόντες, αυτή η άποψη για τις αμέτρητες στρατιές ανέργων είναι αυταπόδεικτη. Κανένα από αυτά τα μέλη της παγκόσμιας πολιτικής και επιχειρηματικής ελίτ (ή ελιτείας, αν προτιμάτε) δεν πιστεύει ότι στο μέλλον θα υπάρξουν αρκετές νέες, αξιοπρεπώς μισθοδοτούμενες θέσεις εργασίας, σε οποιονδήποτε τομέα.
Και κάπως έτσι οι συμμετέχοντες στο Φόρουμ συνοψίζουν το μέλλον σε δύο αριθμούς και έναν όρο: «20-80»[10] και «tittytainment». Το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού θα μπορεί να συμμετέχει ενεργά στη ζωή, στην εργασία, στην ψυχαγωγία, ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία θα ζει. Ακόμη ένα ή δύο τοις εκατό του πληθυσμού, λένε οι συνδαιτυμόνες, θα τα καταφέρνει αφού θα έχει κληρονομήσει τεράστιες περιουσίες.
«Βεβαίως», λέει ο Τζέρεμυ Ρίφκιν, συγγραφέας του βιβλίου Το Τέλος της Εργασίας και το Μέλλον της[11], «το κατώτερο 80% θα αντιμετωπίσει φοβερά προβλήματα». Ο Τζων Κέιτζ παίρνει ξανά τον λόγο και επαναλαμβάνει τη φράση του Scott McNealy, του διευθύνοντος συμβούλου της εταιρείας του: Το ζήτημα σύντομα θα είναι: «να έχεις γεύμα ή να είσαι το γεύμα»… Η συζήτηση για το μέλλον της εργασίας ανάβει. Το συμπέρασμα; Μια νέα κοινωνική τάξη πραγμάτων έρχεται. Κάποιος το θέτει ξεκάθαρα: η μεσαία τάξη των πλούσιων χωρών θα εκλείψει. Κανένας από τους παρευρισκόμενους δεν διαφωνεί[12]. Εν κατακλείδι
«Σενάρια», θα πει κάποιος. Ίσως. Αυτός είναι άλλωστε και ο ρόλος των πολυπληθών διεθνών think-tanks και των κάθε είδους fora. Αν και δεν έχουμε κανέναν λόγο να αμφισβητήσουμε τα λόγια του αυτόπτη και αυτήκοου μάρτυρα Χ.-Π. Μάρτιν, τα λεγόμενά του επιβεβαιώνονται «πανηγυρικά» (αν δεν ήταν τόσο τραγική αυτή η επιβεβαίωση…) από τα συμβαίνοντα εσχάτως στη χώρα μας και, ευρύτερα, στη Γηραιά Ήπειρο. Εξάλλου ο Χ.-Π. Μάρτιν μιλούσε ήδη εδώ και σχεδόν δεκαπέντε χρόνια για την πλήρη κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος επί της πολιτικής[13]. Και παρότι σήμερα κάποιοι προσπαθούν να θέσουν αυτό το –τεράστιο- ζήτημα προς συζήτηση, δύσκολα το καταφέρνουν. Άλλες, βλέπετε, οι βουλές της παγκόσμιας και της κάθε ντόπιας ελιτείας. Δυστυχώς, όμως, από ό,τι φαίνεται η μόνη δυνατότητα που έχουμε είναι εκείνη της περιγραφής της πραγματικότητας, που κάποιοι άλλοι διαμορφώνουν πριν από μας για μας.
Εύχομαι σε όλους ένα δροσερό καλοκαίρι. Το φθινόπωρο θα είναι επίσης δροσερό. Από κοινωνικοπολιτικής απόψεως, εννοώ. Εκτός κι αν πέφτω τελείως έξω, όσον αφορά τις εκτιμήσεις μου γι’ αυτό το πράγμα που ονομάζεται ελληνική «κοινωνία». Αν και στο κάτω κάτω, τέτοιου είδους διαψεύσεις είναι πάντα καλοδεχούμενες. Καλό καλοκαίρι!
Σημειώσεις
[1] Hans-Peter Martin, Harald Schumann, Dei Glogalisierungs-falle – Der Angriff aud Demokratie und Wohlstand (Η Παγίδα της Παγκοσμιοποίησης – Η Αρπαγή της Δημοκρατίας και της Ευμάρειας), Rowohlt, 1996. Αγγλική μετάφραση: The Global Trap – Globalization and the Assault on Prosperity and Democracy (Η Παγκόσμια Παγίδα – Η Παγκοσμιοποίηση και η Επίθεση στην Ευημερία και στη Δημοκρατία), Zed Books, 1997. Το βιβλίο έχει εκδοθεί σε 27 γλώσσες. [2] Ο Χ.-Π. Μάρτιν (1957) είχε εργαστεί επί σειρά ετών στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel. Το 1999 εξελέγη ευρωβουλευτής με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Αυστρίας. Ωστόσο, λόγω διαφωνιών με το κόμμα, αποχώρησε από την ευρωκοινοβουλευτική ομάδα του. Στις ευρωεκλογές του 2004 ήταν και πάλι υποψήφιος επικεφαλής αυτή τη φορά του δικού συνδυασμού (Liste Dr. Hans-Peter Martin) που απέσπασε το 14% (!) των ψήφων στην Αυστρία και εξέλεξε δύο ευρωβουλευτές (ανάμεσά τους και ο ίδιος). Στις ευρωεκλογές του 2009 ήταν και πάλι υποψήφιος, επικεφαλής του ανεξάρτητου συνδυασμού του, και αποσπώντας το 18% των ψήφων εξελέγη και πάλι ευρωβουλευτής, μαζί με δύο συνυποψηφίους του. [3] Ο Jim Garrison (1951) διετέλεσε (1986-1990), μεταξύ άλλων, και διευθυντής του Αμερικανοσοβιετικού Προγράμματος Ανταλλαγών στο Ίδρυμα Εσάλεν, που από μόνο του είναι άλλη μία «αμαρτωλή» ιστορία. [5] Σχετικά με τον βίο και την πολιτεία του Μ. Στρονγκ, «Το “Πρασίνισμα” του Πλανήτη: Υπερεθνική Ελίτ και Οικολογία», Hellenic Nexus, τ. 9, Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2005. Σημειωτέον ότι Γκορμπατσώφ, Λούμπερς και Στρονγκ συμμετέχουν και στην «οικολογικών ανησυχιών» Earth Charter Initiative, όπου συναντούμε και τον Στήβεν Ροκφέλλερ, ανηψιό του Ντέιβιντ, και γιο του Νέλσον Ροκφέλλερ, που είχε διατελέσει και αντιπρόεδρος των ΗΠΑ (1974-1977). [7] Ζαν-Κλωντ Μισεά, Η Εκπαίδευση της Αμάθειας, σελ. 36, μετ. Ά. Ελεφάντης, Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2002. [8] Ο Άγγελος Ελεφάντης (Μισεά, ό.π., σελ. 37, σημ. 6) αποδίδει τον όρο ως «βυζοδιασκέδαση» ή «βυζαγμο-διασκέδαση». Αν και ίσως η απόδοση του όρου ως «βυζοχαύνωση» να περιγράφει καλύτερα το περιεχόμενό του. [9] Μισεά, ό.π., σελ. 37. [10] Τα ποσοστά «20-80» μόνον αυθαίρετα δεν είναι. Οι δύο αυτοί αριθμοί εκφράζουν την –εμπειρική- «αρχή» του Ιταλού βιομηχάνου, κοινωνιολόγου, οικονομολόγου και φιλοσόφου Βιλφρέντο Παρέτο (1848-1923). Σύμφωνα με την «κατανομή Παρέτο», το 20% του πληθυσμού κατέχει το 80% του πλούτου, το 20% των πελατών μιας εταιρείας αγοράζει το 80% των προϊόντων της, το 80% των ελαττωματικών προϊόντων προκαλείται από το 20% των σφαλμάτων στην παραγωγή κ.ο.κ. Παρότι «εμπειρική» η αρχή του Παρέτο ισχύει σε μια πληθώρα καταστάσεων, αν και, όπως θα ανέμενε κάποιος, υπάρχει μια κάποια απόκλιση στα ποσοστά 20-80. [11] Ελληνική μετάφραση: εκδόσεις Λιβάνη. Πρώτη έκδοση στα αγγλικά: 1995. Σύμφωνα με τον Ρίφκιν, «Ο επαναπροσδιορισμός του ρόλου του ατόμου σε μια κοινωνία η οποία δεν θα προσφέρει σχεδόν καθόλου εργασία πιθανότατα θα αποτελέσει το πιο καυτό ζήτημα στις δεκαετίες που έρχονται. Θα πρέπει να περιμένουμε μια νέα, μετά-την-αγορά εποχή. Επιβάλλεται να επινοήσουμε καινούριες εναλλακτικές λύσεις στη θέση της τυπικής, επίσημης απασχόλησης…» [12] Η καταγραφή των συζητήσεων και των απόψεων στο Φόρουμ είναι από το βιβλίο των Μάρτιν-Σούμαν. Υπενθυμίζεται ότι ο Χ.-Π. Μάρτιν ήταν παρών στο Φόρουμ. [13] Βλ. για παράδειγμα, τη συνέντευξή του, του 1998, σημ. 6.
